7 – Rights

Rechten

Dit hoofdstuk lijkt misschien een beetje vreemd tussen alle technologiën, maar als je een digitaal product wil maken, is het natuurlijk wel belangrijk dat je weet hoe het zit met de rechten die je hebt. In dit hoofdstuk wordt vooral behandeld hoe jij digitale media (afbeeldingen, video en audio) van anderen kunt gebruiken in je eigen werk.

Als jij iets maakt, en je houdt je netjes aan de andere regels, dan heb jij het auteursrecht of copyright. Als je iets maakt voor je stage of werkgever ligt het soms anders. Copyright betekent dat jij kan bepalen wat er met je werk gebeurt en wie het mag gebruiken. Als iemand zonder toestemming jouw werk of een deel daarvan gebruikt, is hij in principe strafbaar.

Het copyright heb je automatisch, je hoeft dus geen copyright-teken bij je werk te zetten. Maar het mag wel, om aan iedereen duidelijk te maken dat jij je auteursrecht wil behouden.

De maker van deze reader heeft geprobeerd om zo goed mogelijk te handelen volgens de rechten van alle auteurs van de verschillende afbeeldingen. Je ziet bij bijna elke afbeelding een verwijzing staan die uitlegt hoe het zit met de rechten van de afbeelding.

Het eenvoudigst is Public Domain. Dat betekent dat de auteur zijn rechten heeft opgegeven, en dat je er alles mee kunt doen wat je wil. Het is niet eens nodig om te vermelden dat het gaat om een Public Domain werk, zoals dat in dit document wel is gedaan. Het kan ook zijn dat een werk Public Domain is omdat het copyright is verlopen (bijvoorbeeld als de maker meer dan 70 jaar geleden overleden is), zoals alle werken van Shakespeare. Het kan ook zijn dat het beeld te simpel van vorm is om copyright te krijgen, zoals het logo van Google Drive (er rust overigens nog wel merkrecht op het logo, je mag het niet zomaar je gebruiken voor je eigen bedrijfje).

Veel afbeeldingen in deze reader zijn gebruikt onder Creative Commons. Als jij je eigen werk verspreidt onder Creative Commons, dan houd je jouw copyright, maar geef je andere mensen toestemming om onder bepaalde voorwaarden jouw werk te verspreiden. Je kunt kiezen welke voorwaarden dit zijn, en door iconen of text bij je werk aangeven hoe mensen jouw werk kunnen gebruiken. Al deze iconen zijn overigens Public Domain.


	CC BY	Naamsvermelding Anderen mogen jouw werk verspreiden of gebruiken in hun eigen werk, maar alleen als jij vermeld wordt als maker.
	CC BY SA	Naamsvermelding + Gelijk DelenAnderen mogen jouw werk verspreiden of gebruiken in hun eigen werk, maar alleen als ze hun eigen werk ook weer beschikbaar maken onder dezelfde licentie.
	CC BY NC	Naamsvermelding + Niet Commercieel Anderen mogen jouw werk verspreiden of gebruiken in hun eigen werk, maar niet voor commerciële doeleinden.
	CC BY NC SA	Naamsvermelding + Niet Commercieel + Gelijk Delen De combinatie van de hierboven genoemde licenties.
	CC BY ND	Naamsvermelding + Geen Afgeleide Werken Anderen mogen jouw werk verspreiden, maar alleen als het werk in de originele staat blijft. Het is niet toegestaan dat anderen jouw werk gebruiken als basis voor nieuw materiaal.
	CC BY NC ND	Naamsvermelding + Niet Commercieel + Geen Afgeleide Werken

Je ziet dus dat je altijd de oorspronkelijke maker moet vermelden. Op de site waar je het werk vindt staat meestal hoe je dat het beste kunt doen. Een goede attributie bestaat in ieder geval uit:

• De naam (of username) van de maker
• Een link naar de gebruikte Creative Commons licentie
• De locatie waar je het werk gevonden hebt
• Als je veranderingen hebt gedaan aan het werk, moet je dat vermelden

Op zoek naar beeld of geluid om te gebruiken voor je eigen werk? Probeer dan zo veel mogelijk Public Domain of Creative Commons werk te zoeken. Met zowel Google Images als Flickr kun je zoeken op afbeeldingen met deze licenties. Er zijn ook diverse Public Domain afbeeldingen sites, zoals publicdomainpictures.net en clker.com. Sowieso zijn alle afbeeldingen op Wikipedia te gebruiken via PD of CC.

Mocht je dan toch niet de juiste media kunnen vinden? Dan kun je misschien nog gebruik maken van het citaatrecht. Dat geeft jou beperkt het recht om werk waarop copyright rust te gebruiken. In artikel 15a van de Auteurswet lees je het volgende (aangepast om het wat leesbaarder te maken):

“Als inbreuk op het auteursrecht op een werk van letterkunde, wetenschap of kunst wordt niet beschouwd het citeren uit een werk in een aankondiging, beoordeling, […] mits […] voor zover redelijkerwijs mogelijk, de bron, waaronder de naam van de maker, op duidelijke wijze wordt vermeld.”*

Als jij een verslag schrijft over een schilderij, mag je dus een screenshot plaatsen van dat werk, omdat dat onder citaatrecht valt. Ook het citaat hierboven valt onder het citaatrecht. Hergebruik van werk als versiering van je eigen werk valt nooit onder citaatrecht.

Bron: Artikel 15a Auteurswet, Overheid.nl, bezocht 1 januari 2016

Open en Closed Source

Bijna alle software die we gebruiken, zoals Windows of OSX, de Adobe Programma’s, Google Chrome, enz. enz. zijn closed source programma’s. Dat wil zeggen dat de broncode (de code die is gebruikt om het programma te maken) niet openbaar beschikbaar is.

De meeste bedrijven die hun software verkopen doen dit closed source, zodat anderen niet gemakkelijk het programma kunnen veranderen of kopiëren. Of ze zijn bang voor plagiaat.

Het tegenovergestelde is open source. Dat betekent dat de broncode van het programma openbaar is, en dat de makers meestal ook anderen uitnodigen om hen te helpen hun code beter te maken, of bugs te vinden. Open source programma’s zijn voor thuisgebruik bijna altijd gratis. Het kan zijn dat je voor commercieel gebruik soms wel moet betalen, afhankelijk van de licentie.

Bekende voorbeelden van open source programma’s zijn Linux, Android, Mozilla Firefox, en Gimp en Inkscape (gratis alternatieven voor Photoshop en Illustrator). In principe zou jij dus je eigen versie hiervan kunnen maken, of een verbetering in de code van het programma voorstellen.

Instanties

Met al die rechten zijn er natuurlijk ook instanties nodig die alles in de gaten houden.

Wat BREIN doet kunnen ze zelf het beste uitleggen: “Stichting BREIN bestrijdt Intellectueel Eigendomsfraude namens auteurs, uitvoerende kunstenaars, uitgevers, producenten en distributeurs van muziek, film, video, boeken, games en interactieve software. BREIN speurt naar on- en offline inbreuk en misbruik, neemt civiele actie en levert informatie en expertise voor strafrechtelijke actie door de autoriteiten. BREIN verzorgt tevens voorlichting over handhaving aan pers, politiek en publiek.”
Bron: Stichting BREIN, http://www.anti-piracy.nl/wat-is-brein.php, bezocht 1-1-2016

We kennen BREIN tegenwoordig vooral van de acties tegen digitale piraterij, zoals tegen de torrent website PirateBay, die nu door veel providers geblokkeerd wordt.

“Buma/Stemra is de auteursrechtenorganisatie van muziekauteurs en muziekuitgevers in Nederland en vertegenwoordigt de belangen van haar leden wereldwijd. Wij zorgen ervoor dat de bijna 24.000 aangesloten componisten, tekstschrijvers en uitgevers een vergoeding ontvangen als hun muziek gebruikt wordt.”
Bron: Buma/Stemra, http://www.bumastemra.nl/, bezocht 1-1-2016

Buma/Stemra zorgt er dus in principe voor dat als jouw nummer op de radio gedraaid wordt, je daar geld voor krijgt. Omdat dat niet altijd goed gaat is de organisatie regelmatig negatief in het nieuws.